Sumários
Compilação Alcobacense
22 Maio 2025, 18:30 • Rodrigo Furtado
1. Madrid, Biblioteca Marqués de Valdecilla-Universidad Complutense, 134.
1.1 A origem toledana do códice. A data: post 1250. Descrição codicológica.
Annales Portucalenses Veteres | 2rb-2va |
Epitome of Eusebius/Jerome’s Chronicle | 2va-14vb |
Chronicle of Prosper of Aquitaine | 14vb-17va |
Chronicle of Victor of Tunnuna | 17va-23ra |
Chronicle de John of Biclar | 23rb-25vb |
Second Epitome of Eusebius/Jerome’s Chronicle | 25vb-29vb |
Epitome of Prosperof Aquitaine’s Chronicle | 29vb-30rb |
De cursu temporum by Q. Julius Hilarianus | 30rb-33ra |
Expositio temprum a mundi incoactione | 33ra-34vb |
Gallic Chronicle of 511 | 34vb-39vb |
Chronographic informations | 39vb-40rb |
Epitome of the Chronicle of Hydatius ad annum 568 | 40rb-41va |
Abreuitatio omnium temporum simul que nunc scropulose collecta | 41va-41vb |
Adbreviatio ebdomadarum Danielis LXX | 41vb-42ra |
Anni sacerdotum Hebreorum | 42ra-b |
Cartaginese Chronicle of 525 | 42rb-47rb |
Laterculus regum Wandalorum | 47vb |
Chronicle by Isidore of Seville | 47vb-53ra |
Histories by Isidore of Seville | 53ra-59rb |
Mozarabic Chronicle of 754 | 59va-68ra |
De ortu et obitum patrum by Isidore of Seville | 68ra-75vb |
De uiris illustribus by Genadius of Marseille | 75vb-82vb |
De uiris illustribus by Isidore of Seville | 82vb-85va |
Renotatio librorum by Braulius of Zaragoza | 85vb-86rb |
De uiris illustribus by Ildefonsus of Toledo + lifes of Ildefonsus and Julian of Toledo | 86rb-89vb |
Epistula de substantia Trinitatis by Potamius of Lisbon | 90ra-91va |
De uiris illustribus of Jerome + De luminaribus ecclesiae by the ps. -Beda | 91va-103rb |
Chronicle of Richard of Poitou, updated up to 1244 | 103rb-169vb |
List of the popes, from Celestine II (1143-4) until the election of Innocent IV (1243) | 169vb-170va |
Historical informations | 170va-173ra |
List of episcopal sees | 173rb-177rb |
1.2 Textos.
i. A colecção de Bíclaro (ff. 2va-25vb);
ii. Uma colecção extrahispânica ad an. 568 (ff. 25vb-42rb);
iii. A colecção isidoriana (ff. 42rb-68ra);
iv. A colecção de De uiris illustribus (ff. 68ra-103rb);
v. A colecção dos ss. XII-XIII (ff. 103rb-178ra).
vi. As adições conimbricenses (f. 2ra-va).
1.3 O manuscrito perdido de Alcobaça.
i. As notícias de João Vaseu (1511-1561): recuperar os conteúdos do códice.
ii. As notícias de António Brandão (1584-1637) e a perda do códice.
iii. O engano de Fortunato de São Boaventura (1777-1844).
iv. Um stemma a partir do Chronicon de Jerónimo e das Historiae de Isidoro
1.4 O índice do f. 2ra: os textos que faltam.
i. Isidoro de Sevilha, Prooemia (CPL 1192).
ii. Colecção sobre heresias;
iii. Textos de Fulgêncio de Ruspe (468-533);
iv. Orósio, Historiae.
Bibliografia:
*Bautista, F. (2016), ‘Juan Páez de Castro, Juan Buatista Pérez, Jerónimo Zurita y dos misceláneas historiográficas de la España altomedieval’, Scriptorium 70, 3-68.
*Castillo, A. del (2020), ‘Sobre el codice alcobacense de Vaseo y los Annales Portugalenses Veteres : continuidad del reino visigodo de Toledo’, Espacio, tiempo y forma 33, 117-134.
*Furtado, R. (2016). ‘A collection of chronicles from Late Antique Spain: Madrid, Complutense 134, ff. 25vb-47vb. Content, structure and chronology’, Formas de acceso al saber en la Antigüedad tardía y en la Alta Edad Media. La Transmisión del conocimiento dentro y fuera de la escuela, 227-258.
*Furtado, R. (2017), ‘La «Crónica» de Eusebio-Jerónimo en Madrid, BHMV, Complutense 134 (ff. 2va-14vb)’, Latinidad medieval hispánica, Firenze, 69-84.
*Furtado, R., Vélazquez Soriano, I. (2019), ‘BH MSS 134’, Catálogo de manuscritos medievales de la Biblioteca Histórica “Marqués de Valdecilla” (Universidad Complutense de Madrid), Madrid, 643-649.
*Nascimento, A. A. (1979). ‘Em busca dos códices alcobacenses perdidos.’ Didaskalia 9: 279-88.
A colecção Soriense - II
20 Maio 2025, 18:30 • Rodrigo Furtado
A colecção Soriense - II - Vide sumário anterior
A colecção soriense: uma colecção perdida - I
15 Maio 2025, 18:30 • Rodrigo Furtado
1. História:
1.1 Jorge de Beteta y Cárdenas (1523-1590): códices de Sória para o Escorial em 1576.
G. de Andrés, ‘Los códices visigóticos de Jorge de Beteta en la Biblioteca del Escorial’, Celtiberia 51, 1976, 101-107.
Charles B. Faulhaber, Óscar Pérea Rodríguez, ‘¿Cuántos Cancioneros de Baena?’, eHumanista 31, 2015, 19-63.
1.2 Perdeu-se em 1671 no incêndio do Escorial.
2. Os conteúdos:
i. Palencia, Archivo Catedralicio 37, fols. 297v-298r; Besançon, BM, 1284, fol. 131r.
Genealogie quedam Bibliorum; item Adefonsi Regis ad Sebastianum chronicon breve a tempore Regis Wambe usque ad Ordonnum, Ramirii filium qui regnavit era 894; item Eusebii chronicon cum additionibus Hieronymi, Prosperi, Victoris Tunnuensis, loannis Biclariensis et alio incerto usque ad Leonem s” impera.; item liber incerti auctoris de Diis gentium; item historia a Troie capte; item Gregorii Turonensis gesta Regum Francorum; item Isidorus de Gothis cum additione Juliani de vita Bambe; item Festi Epitome imperatorum ad Valentinianum; item Dometius Creticus de inundatione Nile; item Juliani toletani epitome chronicorum; itemIsidori chronicon imperfectum. Est codex scriptus litteris gotthicis (Palencia, Archivo Catedralicio, ms. 37, f. 297v-298r).
Liber gothicus in que hec continetur: Genealogie quedam Bibliorum; item Alfonsi regis ad Sebastianum chronicon regum gothorum a Wamba rege; item Eusebii chronicum cum additionibus Hieronymi, Prosperi Aquitanici, Victoris Tunensis, loannis Viclariensis et cuiusdam incerti; item de diis gentium incerti auctoris; item historia Troie capte; item chronica imperatorum ab Octavio ad Theodosium; item Gregorii Turonensis gesta regum Francorum; Isidorus de gothis, suevis et vandalis; item lulianus episcopus toletanus de coniuratione Pauli in Wambam; item Festi epitome Cesarum ad Valentinianum imperatorem; item Domitius Creticus ad Firmum de inundatione Nile. Item luliani toletani epitome chronicorum; item Isidori chronicon. In membrana, gotthicis characteribus (Besancon, Bibliotheque Municipale, ms. 1284, f. 1311).
ii. Colecções:
a. a colecção de Bíclaro;
b. uma pequena história universal: Historia Troie capte+[Nomina] regum Romanorum+Liber historiae Francorum (CPL 1316)+Historiae de Isidoro+Historia Wambae de Julião de Toledo (CPL 1262; Díaz 238-39, 264-65)+Laterculus regum Visigothorum (CPL 1266, Díaz 214, 405).
iii. As Genealogiae bibliorum e o Chronicon Adefonsi III: adições?
3. As notícias dos humanistas: uetustissimus codex (vc); Gothicus.
i. Juan Bautista Pérez (c.1534-1597) e o manuscrito de Segorbe.
Copia a partir do Soriense:
Isidoro, Chronicon[1]; Chronica Byzantia-Arabica[2]; Chronica Adefonsi III ‘ad Sebastianum’[3]; Nomina regum Romanorum (ad 700)[4], Vita Sancti Aemiliani[5]; Julião de Toledo, Historia Wambae[6]; Ordo annorum mundi (ad 672)[7]; Laterculus regum Visigothorum (ad 700)[8].
Colacciona:
Victor de Tununa, Chronicon.
João de Bíclaro, Chronicon.
Isidoro, Historiae.
ii. Ambrósio de Morales (1518-1591) e o ms. Madrid, BNE, 1346.
Colacciona:
Chronica Adefonsi III ‘ad Sebastianum’.
Laterculus regum Visigothorum.
Julião de Toledo, Historia Wambae.
iii. Jerónimo Zurita (1512–1580) e o ms. Köbenhavn, AM 833 4.º.
Colacciona: Isidoro, Historiae.
iv. Juan de Mariana (1536–1624) e o ms. London, British Lib., Egerton 1873.
8.1 Reconstruir a história da colecção: a colacção (possível) dos textos.
i. As Historiae de Isidoro: o ramo ovetense – o modelo σ.
ii. O Chronicon Adefonsi III – a versão ad Sebastianum.
iii. Uma colecção primitiva que passou por Oviedo. As utilizações de Pelágio: Nomina regum Romanorum; Ordo annorum mundi; Isidoro, Historiae; Julião de Toledo, Historia Wambae.
Rodrigo Furtado
Bibliografia:
Andrés, G. (1976), ‘Los códices visigóticos de Jorge de Beteta en la Biblioteca del Escorial’, Celtiberia 51, 101-07.
*Bautista, F. (2016), ‘Juan Páez de Castro, Juan Buatista Pérez, Jerónimo Zurita y dos misceláneas historiográficas de la España altomedieval’, Scriptorium 70, 3-68.
Faulhaber, Ch. B., Pérea Rodríguez, Ó., ‘¿Cuántos Cancioneros de Baena?’, eHumanista 31, 2015, 19-63.
Mommsen, Th. (1894), ‘Victoris Tonnennensis Chronica. Iohannis abbatis Biclarensis Chronica. Chronicorum Caesaraugustanorum reliquiae’, Chronica minora 2 (MGH, AA 11), Berolini, pp, 165-166.
Villanueva, J. L. (1804), ‘Carta XXVI: Noticia del códice de cronicones que copió el señor Perez de varios originales antiguos, el qual se conserva en el archivo de la Santa Iglesia de Segorve’, Viage literario a las iglesias de España 3, Madrid, 196-220.
A colecção rotense
13 Maio 2025, 18:30 • Rodrigo Furtado
[1] A. Martín Duque, ‘La realeza navarra de cuño hispano-godo y su ulterior metamorphosis’, Représentations de l’espace et du temps dans l’Espagne médiévale (IXe-XIIIe siècles), Lyon, 2003, 225-241 (Annexes des CLCHM 15): ‘todas las piezas e imágenes incluídas en el llamado «Códice Rotense», así como las recogidas en el «Códice Vigilano», sea cual sea su intencionalidad específica directa, representan conjuntamente una elocuente expresión del proyecto colectivo y la memoria histórica de la naciente realeza pamplonesa. Y deben por ello contemplarse dentro del programa intelectual que las articuló’. (227).
[2] Madrid, Real Academia de la Historia, Aemilianensis 78 (= codex Rotensis): Z. García Villada, ‘El códice de Roda recuperado’, Revista de Filología Española 15, 1928, 113-130; J. M. Lacarra, ‘Textos navarros del códice de Roda’, Estudios de Edad Media de la corona de Aragón, Zaragoza, 1945, 193-283; M. C. Díaz y Díaz, Libros y librerías en la Rioja altomedieval, Logroño, 19912, 32-42; E. Ruíz García, Catálogo de la sección de códices de la Real Academia de la Historia, Madrid, 1997, 395-405; H. Carlos Villamarín, ‘À l’ombre de Rome: les villes de Tolède et Pampelune dans le codex de Roda’, Cahiers de civilisation médiévale 51, 2008, 129-142.
[3] The kingdom of Pamplona: J. M. Lacarra, Historia política del reino de Navarra desde sus orígenes hasta su incorporación a Castilla 1, Pamplona, 1972; L. J. Fortún Pérez de Ciriza-C. Jusué Simonena, Historia de Navarra 1. Antigüedad y Alta Edad Media, Pamplona, 1993; A. J. Martín Duque, ‘Vascones y Pamploneses y génesis del reino de Pamplona’, Historia ilustrada de Navarra 1, Pamplona, 1993, 49-80; R. Collins, ‘The Spanish kingdoms’, The new Cambridge Medieval History 3. c. 900-c. 1024, Cambridge, 1999, 670-691; G. Martínez Díaz, Sancho III el Mayor. Rey de Pamplona, Rex Ibericus, Madrid, 2007.
[4] El Escorial, Biblioteca del Real Monasterio de San Lorenzo, d.I.2 (= codex Vigilanus): G. Antolín, Catálogo de los códices latinos de la Real Biblioteca del Escorial 1. Madrid, 1910, 368-404; G. Martínez Díaz, La colección canónica hispana 1, Madrid, 1966, 114-117; Díaz y Díaz, Libros y librerías cit., 155-162; S. Silva y Verástegui, Iconografía del siglo X en el reino de Pamplona-Nájera, Pamplona, 1984, 49-51, 57-71.
[5] The texts about Pamplona in the codex Vigilanus
[5.1] Albeldensis Chronicle (ff. 238v-242r)
Incipit Ordo Romanorum regum (< Isidore’s Chronicle) Item Ordo gentis Gotorum (< Isidore’s Histories) Item Nomina regum Catholicorum Legionensium >Item Nomina Pampilonensium regum< Item Ordo Gotorum Obetensium regum [Prophetic Chronicle:] Item ingressio Sarracenorum in Spania ita est Item hi sunt qui reganuerunt in Cordoba reges de origine Ueni Umeia Item exordium Sarrazenorum sicut illi existimantur Item explanatio gentis Gotorum >Additio de regibus Pampilonensium< | […] Post frater eius Renemirus [= Ramiro II] Deinde filius eius Ordonius [= Ordoño III] Pos<t> iluum frater eius Sancio [= Sancho I] Deinde filius Sancionis Ranemirus [= Ramiro III] Item Nomina Pampilonensium regum Hic a predictis regis ignoro quales fuisse (marg.) Era DCCCCXIIIIª inquoant (marg.) Sancio rex filius Garseanis regis regnauit annos XX [= Sancho Garcés I] Garsea filius Sancionis regis regnauit XL et amplius [= Garcia Sánches I]. Sancio [= Sancho Garcés II]. |
Ed. J. Gil, Crónicas Asturianas, Oviedo, 1985 (Nomina Pampilonensium regum= chron. Alb. 15b, p. 173).
[5.2] <Additio de regibus Pampilonensium>
In era DCCCCXLIIII surrexit in Pampilona rex nomine Sancio Garseanis. Fidei Christi inseparabiliterque uenerantissimus fuit, pius in omnibus fidelibus misericorsque catholicis. Quid multa? In omnibus operibus obtimus persistit. Belligerator aduersus gentes Ysmaelitarum multipliciter strages gessit super Sarracenorum. Idem cepit per Cantabriam a Nagerense urbe usque ad Tutelam omnia castra. Terram quidem Degensem cum opidis cuncta possideuit. Arbam namque Pampilonensem suo iuri subdidit, necnon cum castris omne territorium Aragonense capit. Dehinc expulsis omnibus biotenatis XX° regni suo anno migrauit e seculo. Sepultus sancti Stefani portico regnat cum Christo in polo.
Item filius eius Garsea rex ann. XL. Benignus fuit et occisiones multas egit contra Sarrazenos. Et sic decessit. Tumulatus est in castro Sancti Stefani.
Supersunt eius filii in patria ipsius, uidelicet Sancio et frater eius Ranimirus, quos salbet Deus omnipetens per multa curricula annorum, discurrente presenti era TXIIIIª.
Ed. J. Gil, Crónicas Asturianas, Oviedo, 1985 (Additio de regibus Pampilonensibus = chron. Alb. 20, p. 188).
[6.] The texts about Pamplona in the codex Rotensis (Section I)
[6.1] The De laude Pampilone epistola (<Epistula Honorii + De laude Pampilone>); f. 190r-v.
Item nomina regum catholicorum Legionensium
[…] Ranimirus frater Adefonsi ordinatus est VIII idus Nouembres era <…> regnauit a. <…> [= Ramiro II]
De laude Pampilone epistola
Incipit sacra Honorii imperatoris quam de Roma detulit militie urbis Pampilonensis cum Sauiniano patricio quidem tempore erede prelatus in Spaniam profectus est ob infestatione diuersarum gentium barbarorum: Honorius imperator glosus perpetuus triumfator semper Agustus uniuersis militibus nostris, senioribus iunioribus, speculatoribus, ac Britanicis, gaudentes sanctissimi comilitones nostri conmunium remuneratione meritorum et omnis iuxta exultatione gaudentes. His enim maxime est splendor inluxtris qui pari cunctos luce perfudit. A quos uos, magnifice comites, hac magistri utriusque militiae ad similitudine nostre clementie constituti: Constituta sit uobis stipendia galliganarum que constitutioni uestre porreximus ut eandem uis esset forma uirtutis quibus exellens una deuotio est. Proinde instructissimi in eque nobis cuncta subdita sit in Spania et amplica congruum et dignitatis augmentum que serenitas nostra aurias prestiterit usibus gratanter agnoscimus, ut ubi uiuendi degendique tempus extiterit omni alacritate atque uirtute abeatis ospitiiis obsequamini quapropter fore quidem confidimus ut muneris resolutis incitet potius quam restinguat ardorem. Obtamus conmilitones nostros per multos annos uene agere et alia manu bene ualete. Amen.
Hic locus prouidus factus a Deo, ab homine inuentus, a Deo electus ubi quod anni dies puteis ad inuentus. Ut singulis uicibus ad auriendum prestus sit ut nullus ab alio necessitate conpulsus auri ad aquas, quia omnes proprü diferri inundant laces. Quuius mororum turres in latitudine LXIII pedum sita. In altum LXXXIIII pedum surgit inmensis. Circuitu urbis mille ambitus dextris. Turrium situ numero LXVII. Quam Dominus pro sua misericordia innumerauilium martirum reliquiarum condidit artem. Quorum orationibus inter inimicas et barbaras gentes custoditur inlesam, ex quibus uigiles per multos martyrum titulos refulget lumen Angelicum et antiquitus sicut per, alegoriam dicitur. Si homines silebant ad uigilia martirum lapides proclamabant ad uigiles exitandas. His locus semper uictor et pompa uirtutum. Pampilona presidium uonis, tribus angulis quoartata, ter preposita portis quattuor posticis sita, portui uicina: Greco eloquio, Pampilona, latine porta omnium dicitur. Silo flores arborum amnis orientalis flaxuoso retractos occiduo cum proximus uicinos cum plana et simplex suburbia. Deseruiat ereticis contraria resistat baceis. Huic perpetim deuet amari ut nullus ab impugnante sentiat mali. Quam uis oppulenta Roma prestita sit romanis, Pampilona non destitit prestare suis. Nam cum mirauilis magnaque regio fructifera aliorum regionum hic rastris effosa terra quas ab amna reducunt Montes in circuitu eius et Dominus in circuitu populi sui ex hoc nunc et usque in seculum. Amen
Ed. Lacarra, ‘Textos navarros del códice de Roda’ cit., 268-270; K. Larrañaga Elorza, ‘Glosa sobre un viejo texto referido a la historia de Pamplona: el De laude Pampilone’, Príncipe de Viana 201, 1994, 137-148; M. Kulikowski, ‘The Epistula Honorii again’, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 122, 1998, 247–252.
[6.2] Ordo numerum regum Pampilonensium +Item alia parte regum; ff. 191r-192r.
[1] <E>nneco, cognomento Aresta, genuit Garsea Enneconis, et domna Assona, qui fuit uxor de domno Muza, qui tenuit Borza et Terrero, et domna <...> qui fuit uxor de Garsea Malo. [2] Garsea Enneconis accepit uxor domna <...> filia de <...> et genuit Fortunio Garseanis et Sanzio Garseanis et domna Onneca qui fuit uxor de Asnari Galindones de Aragone. […]
[13] Sanzio Garseanis [= Sancho Garcés I], obtime imperator, accepit uxor Tota Asnari et genuit Garsea rex [= Garcia Sánches I], et domna Onneca, et domna Sanzia, et domna Urraca, hac domna Belasquita, necnon et domna Orbita, et ex anzilla habuit alia filia domna Lopa qui fuit mater de Regemundo de Bigorra. Domna Onneca fuit uxor Adefonsi regis Legionensis, et genuit filum Ordonii qui est mortuus in Cortoba. [14] Domna Sanzia fuit uxor Ordonii imperatoris. Postea habuit virum Albaro Harramelliz de Alaba. Demumque fuit uxor Fredenando comitis. [15] Domna Urraca fuit uxor domni Ranimiri regis, frater Adefonsi regis et Froila, et habuit filios domno Sanzio rex et domna Gilbira Deuo uota. [16] Iste Ranimirus ex alia uxore Galliciensis nomine <…> habuit filium Ordonii regis. [17] Domna Belasquita uxor fuit domni Momi comitis Bizcahiensis et genuit filios Azenari Momiz et Lupe Momiz hac Sanzio Momiz, et domna Belasquita. Postea uxor fuit domni Galindi filium Vernardi comitis et domne Tute demumque habuit uirum Furtunio Galindonis.
Ed. Lacarra, ‘Textos navarros del códice de Roda’ cit., 229-239.
[6.3] Other lists/genealogies related to Pamplona; f. 192r-v.
Item genera comitum Aragonensium. f. 192r inc. Asnari Galindones accepit uxor; f. 192v exp : seu domne comitisse soror domni Quintile filia genuit
Item nomina comitum Paliarensium. f. 192v inc. Regemondo accepit uxor; exp. ac domna Aba Castelle comitissa.
Item nomina comitum Guasconiensium. f. 192v inc. Garsea Sanzoz accepit uxor; exp. mater domne Abe comitisse.
Item nomina comitum Tolosanensium. f. 192v inc. Pontio accepit uxor filia Garsie Sanzonis et genuit Regimundus; exp.: Gilelmo Garsies accepit uxor <…> et genuit Regemundus de Sedarzac et Oton ac Fridolo et Bernardo et domna <…> mater domne Abe comitisse.
Ed. Lacarra, ‘Textos navarros del códice de Roda’ cit., 240-252.
[7] The Pamplona’s dossier, Orosius and the ‘Prophetic collection’.
[7.1] The structure of the codex.
Part I |
|
Orosius, Historiae (CPL 571) | f. 1r-155r |
Part II |
|
| [ff. 156r-189va] |
Isidore of Seville, Historiae Wandalorum et Sueuorum (CPL 1204) | ff. 156r-158v |
Isidore of Seville, Chronica (CPL 1205) | ff. 159r-167r |
Isidore of Seville, Historia Gothorum (CPL 1204) | ff. 167r-176v |
Apocalypsis Sancti Methodii [excerpta] (ed. Aerts-Kortekaas, 1998) | ff. 177r-177v |
Chronica Adefonsi III – Rotensis (Díaz 519) | ff. 178r-185r |
Tultu sceptru de libro domini nostri Metobii (Díaz 469) | f. 185v |
[Chronica Prophetica]: |
|
Dicta de Ezecielis profete (Díaz 521) | ff. 186r-187r |
Genelogia Sarrazenorum (Díaz 522) | f. 187r |
Storia de Mahometh [pseudopropheta] (Díaz 461) | ff. 187r-188r |
Ratio Sarracenorum de sua ingressione in Spania (Díaz 523) | f. 188v |
De Goti qui remanserint ciuitates Ispaniensis (Díaz 524) | ff. 188v-189ra |
Laterculus of the Muslim governors (ed. Gil, 1985) | f. 189ra-b |
Laterculus of the Emirs of Cordoba (ed. Gil, 1985) | f. 189rb |
<Explanatio> inc. Remanent usque ad diem sancti Martíni; expl. ipse qui uiuit et regnat in secula seculorum amen | ff. 189rb-va |
Nomina regum Catholicorum Legionesium (Díaz 568) | f. 189va-b |
2. Pampelonan collection | [ff. 190r-192v] |
Epistola Honorii imperatoris | f. 190r |
De laude Pampilone (Díaz 400) | f. 190r-v |
Ordo numerum regum Pampilonensium (Díaz 615) | f. 191r-v |
Item alia parte regum (Díaz 616) | ff. 191v-192r |
Genera comitum Aragonensium (Díaz 617) | f. 192r-v |
Nomina comitum Paliarensium (Díaz 618) | f. 192v |
Nomina comitum Guasconiensium (Díaz 619) | f. 192v |
Nomina comitum Tolosanensium (Díaz 620) | f. 192v marg. |
3. Catalonian (?) collection of laterculi and lists | [ff. 193ra-194va] |
Annales martyrum (ed. Martín, 2011) | f. 193ra-va |
Nomina sanctorum qui in arcibo Toletano repperta sunt | f. 193va marg. |
inc. Teudoricus ipse construxit ciuitas Niniue primus; expl. qui habebat quinque milia passos et CCLXXXIII | f. 193vb marg. |
Nomina Sebigotorum (Díaz 241) | ff. 193vb-194ra |
De origine Romanorum | f. 194ra-b |
De reges Francorum | f. 194rb-va |
4. Collection around the Genealogia Christi | [ff. 195r-210r] |
inc. Agnoscamus generationes quod processerunt a Noe; expl. usque ad Christum natiuitatem anni VCLXLVIIII | f. 195r |
ps.-Isidorus, De fabrica mundi (CPL 1229b) | f. 195r-v |
Isidorus, De laude Spaniae (CPL 1204) | ff. 195v-196r |
Exquisitio Spaniae (= Chronica Albeldensia) | f. 196r-v |
De septem miracula (= Chronica Albeldensia) | f. 196v |
De proprietatibus gentium (= Chronica Albeldensia) | f. 196v |
De LXXII generationes linguarum | f. 196v |
Item de uitulorum carnibus putridis nascuntur apes, de quibus scarabei, de mulis locuste, de cancris scorpiones. | f. 196v add. |
Images of Babylonia, Nineveh and Toledo, with short texts. | f. 197r-198r |
De laude Hispaniae (Díaz 526) | f. 198r |
Genealogia Christi | ff. 198v-200r; 201v-207v |
De orbe terre | ff. 200v-201r |
Ordo annorum mundi (CPL 1266b) | ff. 208r-209r |
De sexta etate seculi | ff. 207v-208r |
De natiuitate et passione et resurrectione Domini | f. 209r-v |
De fine mundi (ed. Gil, 1971) | ff. 209v-210r |
5. Religious and theological texts (e.g. Díaz 406, 623) | [ff. 210v-230v] |
6. Second Pamplonan collection | [ff. 231r-232v] |
Chronicon Pampilonense (Díaz 698) | f. 231r |
Initium regum Pampilonam=<Additio de regibus Pampilonensibus> (Díaz 830) | f. 231r |
Necrologium episcopale Pampilonense (Díaz 716) | f. 231v |
Versi domna Leodegundia regina (Díaz 592) | f. 232r-v |
[7.2] The Prophetic collection
Bibl.: R. Furtado, ‘The historical library of Sancho III, the Great: a reassement of the Prophetic Chronicle in the Madrid, RAH Aem. 78’, Forme di accesso al sapere in età tardoantica e altomedievale (Trieste, September 24, 2015). See also H. Carlos Villamarín, ‘Alejandro en el códice de Roda (Madrid RAH, Ms. 78)’, Troianalexandrina 8, 2008, 39-58. About the Prophetic chronicle: M. Gómez Moreno, ‘Las primeras cronicas de la reconquista: el ciclo de Alfonso III’, Boletín de la Real Academia de la Histria 100, 1932, 562-628 (in pp. 575-581; 622-628); and especially J. Gil, ‘Judios y Christianos en Hispania (s. VIII y IX) - II’, Hispania sacra 31, 1978-1979, 9-88 (in pp. 64-76).
[7.3] The translatio imperii/translatio regni process in the Rotensis.
Asturian collection
|
Macedonia
Carthage
Vandals/Sueves
Pamplona |
Orosius, Histories
Isidore’s Histories
Asturian Chronicles (Alfonso III and Prophetic)
Additiones Pampiloneneses |
[8] After the collection of Pamplona
List of emperors who had persecuted the Christians | ff. 193r-193va |
List of the Toletan saints | ff. 193r-193va |
Nomina Sebigotorum | ff. 193vb-194ra |
De origine Romanorum | ff. 194ra-194rb |
Laterculus Francorum regum | ff. 194rb-194v |
Disparate texts: e.g. Isidore’s De laude Spaniae; texts sometimes associated with the Albeldensis Chronicle | ff. 195r-209r |
Theological texts | ff. 209r-230v |
De Pampilona | ff. 231r |
Initium regnum Pampilonam | ff. 231r-231v |
Versi Leodegundia | ff. 232r-232v |
[9] The compilation tradition in Spain
D. Catalán, ‘Desenredando la maraña textual pelagiana (I)’, Revista de Filoloxía Asturiana 3/4, 2005, 61-88; E. Jerez Cabrero, El Chronicon mundi de Lucas de Tuy (c. 1238): técnicas compositivas y motivaciones ideologicas. Tesis doctoral, Madrid, 2006; E. Jerez, ‘Arte compilatoria pelagiana: la formación del Liber cronicorum’, Poétique de la chronique. L’écriture des textes historiographiques au Moyen Âge (péninsule Ibérique et France), Toulouse, 2008, 47-87; R. Furtado, ‘A collection of chronicles from Late Antique Spain: Madrid, Complutense 134, ff. 25vb-47vb. Content, structure and chronology’, Ways of approaching knowledge, Turhout, 2016, 227-258; R. Furtado, ‘Reassessing Spanish chronicle-writing before 1000: The tradition of compilation in Suso, San Millán de la Cogolla, in the tenth century’, The Medieval Chronicle (submitted); R. Furtado, ‘In search of a lost codex: the Soriensis manuscript’, Aevum (submitted).
Chronica Albeldensia (Díaz 514, 521-523): uma colecção ovetense
8 Maio 2025, 18:30 • Rodrigo Furtado
O que são os Chronica Albeldensia? A estrutura: as edições de Gil (1985; 2018).
2. Os 20 textos:
I. Exquisitio totius mundi
II. Exquisitio Spanie
III. Nomina Hispanarum sedium
IV. Flumina Spanie
V. De septem miracula
VI. De proprietatibus gentium
VII. Causas celebres
VIII. Littere
IX. Ordo annorum mundi ad an. 883
X. De sexta etate seculi ad an. 883
XI. Exquisitio miliarios cibitatum
XII. Notitia episcoporum cum sedibus suis + Carmen in laudem Adefonsi
XIII. Ordo Romanorum
XIV. Ordo gentis Gotorum
XVa. Nomina regum Catholicorum Legionensium ad Ranemirum II (a. 947-8) (in marg.)
XV. Ordo Gotorum regum+ Continuatio ad. an. 883
XVI. Genealogia Sarrazenorum ad Mahomat I (852-886)
XVII. Ratio Sarracenorum + Laterculus Sarracenorum ducum
XVIII. Reges de origine Veni Vmeia ad an. 883 + Dicta Ezecielis profete
XIX. Explanatio (a. 883)
XX. Initium regni Pampilonensis.
A (Albelda; 976) | E (San Millán; 2/2 11th c.) | P (Corias; 1162-1178) |
| Liber cronice | Liber cronica seu fabularium |
[Short texts] | ||
| I. Exquisitio totius mundi |
|
| II. Exquisitio Spanie |
|
| III. Nomina Hispanarum sedium |
|
| IV. Flumina Spanie |
|
| V. De septem miracula |
|
| VI. De proprietatibus gentium |
|
| VII. Causas celebres |
|
| VIII. Littere |
|
| IX. Ordo annorum mundi ad an. 883 | IX. Ordo annorum mundi ad an. 883 |
| X. De sexta etate seculi ad an. 883 | X. De sexta etate seculi ad an. 883 |
| XI. Exquisitio miliarios cibitatum | I. Exquisitio totius mundi |
| XII. Notitia episcoporum cum sedibus suis + Carmen in laudem Adefonsi |
|
[Ordines] | ||
XIII. Ordo Romanorum regum | XIII. Ordo Romanorum regum | XIII. Ordo Romanorum regum |
XIII.1a. De Romulo et Remo (in marg.) |
|
|
XIV. Ordo gentis Gotorum | XIV. Ordo gentis Gotorum | XIV. Ordo gentis Gotorum |
XVa. Nomina regum Catholicorum Legionensium ad Ranemirum III (966 ad 976) | XVa. Nomina regum Catholicorum Legionensium ad Ranemirum II (a. 947-8) (in marg.) |
|
XVb. Nomina Pampilonensium regum (in marg.) |
|
|
XV.1-12. Ordo Gotorum Obetensium regum | XV.1-12. Ordo Gotorum regum | XV.1-12. Ordo Gotorum regum |
|
| XII. Notitia episcoporum cum sedibus suis + Carmen in laudem Adefonsi |
XV.13. Continuatio ad. an. 883 | XV.13. Continuatio ad. an. 883 | XV.13. Continuatio ad. an. 883 |
|
| XI. Exquisitio miliarios cibitatum |
[Chronica Prophetica] | ||
XVII.1-3 Ratio Sarracenorum | XVI.1-43. Genealogia Sarrazenorum ad Mahomat I (852-886) | XVI.1-43. Genealogia Sarrazenorum ad Mahomat I (852-886) |
XVII.3c. Laterculus Sarracenorum ducum | XVII.1-3 Ratio Sarracenorum | XVII.1-3 Ratio Sarracenorum |
XVIII.1-7. Reges de origine Veni Vmeia ad an. 883 | XVII.3c. Laterculus Sarracenorum ducum | XVII.3c. Laterculus Sarracenorum ducum |
XVIII7a. ‘quod Sarrazeni Spaniam intrauerunt…’ (a. 976) (in marg.) |
|
|
XVI.1-43. Genealogia Sarrazenorum ad an. 883 | XVIII.1-7. Reges de origine Veni Vmeia ad an. 883 | XVIII.1-7. Reges de origine Veni Vmeia ad an. 883 |
XIX.1.1049-1059. Explanatio gentis Gotorum ad ‘nominata sunt’ |
|
|
XVIII.8.1026-1035. Dicta Ezecielis profete | XVIII.8. Dicta Ezecielis profete | XVIII.8. Dicta Ezecielis profete |
XIX.1.1062-2. Explanatio gentis Gotorum ad ‘Catholicorum ecclesia. Amen’ (a. 883) | XIX.1-2 Explanatio (a. 883) | XIX.1-2. Explanatio (a. 883) |
|
| Finit liber cronica |
[Other texts] | ||
Initium regnum Pampilonam | Notitia apostolorum |
|
| Notitia martyrum (2/2 11th c.) |
|
Chronica Prophetica
A (Albelda; 976) | E (San Millán; 2/2 11th c.) | P (Corias; 1162-1178) | R (San Millán; ca. 992) |
|
|
| Isid. hist Wandalorum |
|
|
| Isid. hist. Sueuorum |
|
|
| Isid. Chronica |
|
|
| Isid. hist. Gothorum |
|
|
| Isid. Recapitulatio |
|
|
| Ps.-Methodius, Reuelatio (excerpta) |
|
|
| Chronica Adefonsi III |
|
|
| Tultu sceptru |
[Chronica Prophetica] | |||
|
|
| XVIII.8. Dicta Ezecielis profete |
|
|
| XVIII.8a ‘Egressi sunt Gothi’. |
|
|
| XIX.1. Explanatio |
|
|
| XIX.1a. ‘Fuit quoque Sarrazenorum in Spania’ |
|
|
| XIX.1.b ‘In era TCCCª Cesaris’ (in marg.) |
|
|
| XIX.2. Explanatio (a. 883) |
|
|
| XIX.3 ‘Quod etiam idem Sarrazeni’. |
XVII.1-3 Ratio Sarracenorum | XVI.1-43. Genealogia Sarrazenorum ad Mahomat I (852-886) | XVI.1-43. Genealogia Sarrazenorum ad Mahomat I (852-886) | XVI.1-44. Genealogia Sarrazenorum ad Abdullah II (888-912) |
|
|
| Storia de Mahomet |
XVII.3c. Laterculus Sarracenorum ducum | XVII.1-3 Ratio Sarracenorum | XVII.1-3 Ratio Sarracenorum | XVII.1-3 Ratio Sarracenorum |
|
|
| XVII.3a. ‘Arabes tamen regionem simul’ |
|
|
| XVII.3b. De Gotis qui remanserint. |
XVIII.1-7. Reges de origine Veni Vmeia ad an. 883 | XVII.3c. Laterculus Sarracenorum ducum | XVII.3c. Laterculus Sarracenorum ducum | XVII.3c. Laterculus Sarracenorum ducum |
XVIII7a. ‘quod Sarrazeni Spaniam intrauerunt…’ (a. 976) (in marg.) |
|
|
|
XVI.1-43. Genealogia Sarrazenorum ad an. 883 | XVIII.1-7. Reges de origine Veni Vmeia ad an. 883 | XVIII.1-7. Reges de origine Veni Vmeia ad an. 883 | XVIII.1-7. Reges de origine Veni Vmeia ad an. 883 |
XIX.1.1049-1059. Explanatio gentis Gotorum ad ‘nominata sunt’ |
|
|
|
XVIII.8.1026-1035. Dicta Ezecielis profete | XVIII.8. Dicta Ezecielis profete | XVIII.8. Dicta Ezecielis profete |
|
XIX.1.1062-2. Explanatio gentis Gotorum ad ‘Catholicorum ecclesia. Amen’ (a. 883) | XIX.1-2 Explanatio (a. 883) | XIX.1-2. Explanatio (a. 883) |
|
|
|
| XIX.4. ‘Remanent usque ad diem santi Martini’ |